" ไม้ข่มเหง " คือ ไม้ ๒ ท่อนขนาดใหญ่ ใช้สำหรับวางขนาบโลงบนกองฟืนก่อนที่จะทำการเผา นับเป็นปรัชญาในความเชื่อทางพุทธศาสนาของชาวอีสาน คือโลกนี้มีธรรม และอธรรม เปรียบเสมือน ไม้ ๒ ท่อนที่วางคู่ขนานไปกับผู้ตาย ไม้ท่อนใดถูกเพลิงเผาผลาญจนไหม้ไปพร้อมศพ
ไม้สองท่อนนั้น ไม่มีผู้ใดทราบได้ว่า ทอนใดเป็น ฝ่ายธรรมหรือ ฝ่ายอธรรม จะมีเพียงแต่ผู้ที่ตายไปแล้วเท่านั้นจะล่วงรู้ได้ว่า เมื่อครั้งยังมีชีวิต ตนได้ทำกรรมดีหรือกรรมชั่วไว้อย่างไร ในการเผาศพจึงมีพิธีกรรม และคาถา สำหรับ ไม้ข่มเหง กำกับไว้ว่า
"นะหิธัมโม อะธัมโม จะอุโภ สะมะวิปากิโน อะธัมโม นิระยัง เนติ ธัมโม ปาเปติ สุคะติง"
มีความหมายว่า "ความดีกับความชั่วให้ผลต่างกัน ความชั่วพาไปตกทุกข์ ความดีพาไปถึงสุข"
cr.ภาพประกอบ ภาพจิตรกรรมฝาผนังพจาก หอแจก วัดศรีชมชื่น จ.นครพนม