คนไทยสมัยก่อน ใช้การตีฆ้อง และตีกลอง เพื่อเป็นสัญญาณบอกเวลา คำว่า “โมง” จึงเป็นคำที่เลียนเสียงจากการตีฆ้อง ส่วนคำ “ทุ่ม” เลียนมาจากเสียงจากการตีกลอง นั่นเอง
คำว่า “โมง” หมายถึง
วิธีนับเวลา ตามประเพณีในเวลากลางวัน ถ้าเป็นเวลา ก่อนเที่ยงวัน ตั้งแต่ ๗ นาฬิกา ถึง ๑๑ นาฬิกา เรียกว่า โมงเช้า ถึง ๕ โมงเช้า ถ้าเป็น ๑๒ นาฬิกา นิยมเรียกว่า เที่ยงวัน ถ้าหลังเที่ยงวัน ตั้งแต่ ๑๓ นาฬิกา ถึง ๑๗ นาฬิกา เรียกว่า บ่ายโมง ถึง บ่าย ๕ โมง ถ้า ๑๘ นาฬิกา นิยมเรียกว่า ๖ โมงเย็น หรือ ยํ่าคํ่า
คำว่า “ทุ่ม” หมายถึง
วิธีนับเวลาตามประเพณีสําหรับ ๖ ชั่วโมงแรกของกลางคืน ตั้งแต่ ๑๙ นาฬิกา ถึง ๒๔ นาฬิกา เรียกว่า ๑ ทุ่ม ถึง ๖ ทุ่ม แต่ ๖ ทุ่ม นิยมเรียกว่า สองยาม
คำว่า “ตี” หมายถึง
คำว่า “ตี” หมายถึง
วิธีนับเวลาตามประเพณีในเวลากลางคืน หลังเที่ยงคืน ตั้งแต่ ๑ นาฬิกา ถึง ๖ นาฬิกา เรียกว่า ตี ๑ ถึง ตี ๖ แต่ตี ๖ นิยมเรียกว่า ยํ่ารุ่ง
และน่าจะมีคนสงสัยอีกคำหนึ่งนั่นก็คือคำว่า “ยาม”
คำว่า ยาม ในบริบทนี้ ไม่ได้หมายถึง รปภ. นะ ....
คำนี้เป็นคำ ที่คนไทยนับกันตามแบบไทย ๆ กับ “ยาม” ของแขกตามที่ปรากฏในบาลีนั้นแตกต่างกัน ทั้งนี้เพราะคืนหนึ่ง เราแบ่งเป็น ๔ ยาม ยามละ ๓ ชั่วโมง
๑ ยาม คือ ตั้งแต่ย่ำค่ำ คือ ๑๘ นาฬิกา ถึง ๓ ทุ่ม (๒๑ นาฬิกา) หรือเรียกว่า “ยาม ๑”
๒ ยาม คือ หลังจาก ๒๑ นาฬิกา หรือ ๓ ทุ่ม ไปถึง ๒๔ นาฬิกา หรือ เที่ยงคืน หรือเรียกว่า “ยาม ๒”
๓ ยาม คือ หลัง ๒๔ นาฬิกา ไปถึงตี ๓ (๓ นาฬิกา) เราหรือเรียกว่า “ยาม ๓”
๔ ยาม คือ หลังจากตี ๓ ไปจนย่ำรุ่ง หรือ ๖ นาฬิกา เราหรือเรียกว่า “ยาม ๔” ซึ่งเป็นยามสุดท้ายของคืน
ระบบนี้ ใช้กันมาในบางรูปแบบตั้งแต่สมัยราชอาณาจักรอยุธยา แต่ได้รับการจัดให้เป็นหมวดหมู่คล้ายกับในปัจจุบันในปี พ.ศ. ๒๔๔๔ โดยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ในราชกิจจานุเบกษาเล่ม ๑๗ หน้า ๒๐๖
๑ ยาม คือ ตั้งแต่ย่ำค่ำ คือ ๑๘ นาฬิกา ถึง ๓ ทุ่ม (๒๑ นาฬิกา) หรือเรียกว่า “ยาม ๑”
๒ ยาม คือ หลังจาก ๒๑ นาฬิกา หรือ ๓ ทุ่ม ไปถึง ๒๔ นาฬิกา หรือ เที่ยงคืน หรือเรียกว่า “ยาม ๒”
๓ ยาม คือ หลัง ๒๔ นาฬิกา ไปถึงตี ๓ (๓ นาฬิกา) เราหรือเรียกว่า “ยาม ๓”
๔ ยาม คือ หลังจากตี ๓ ไปจนย่ำรุ่ง หรือ ๖ นาฬิกา เราหรือเรียกว่า “ยาม ๔” ซึ่งเป็นยามสุดท้ายของคืน
ระบบนี้ ใช้กันมาในบางรูปแบบตั้งแต่สมัยราชอาณาจักรอยุธยา แต่ได้รับการจัดให้เป็นหมวดหมู่คล้ายกับในปัจจุบันในปี พ.ศ. ๒๔๔๔ โดยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ในราชกิจจานุเบกษาเล่ม ๑๗ หน้า ๒๐๖
ทุกวันนี้ ระบบดังกล่าวใช้ในการสนทนาระดับไม่เป็นทางการเท่านั้น
cr. ข้อมูล และการเรียบเรียงโดย .... fb : คำไทย (คําไทย)
